Zeer unieke fauna

De rijke en gevarieerde dierenwereld reflecteert de merkwaardige geologische geschiedenis van het eiland: aanvankelijk maakte het deel uit van het zuidelijke supercontinent Gondwana, maar later raakte het verder geïsoleerd en bleef dat sinds het Krijt.
De dierenwereld van het nabije Afrika heeft de grootste invloed uitgeoefend, daarnaast zijn er ook invloeden van India en Sri Lanka en Zuid-Amerika aan te wijzen. Het gevarieerde landschap van dit grote eiland is verder een factor die de diversiteit in de fauna bevorderd heeft. Een hoog percentage van de dierenwereld is endemisch (uitsluitend beperkt tot Madagaskar; eventueel ook nog op de Komoren). Slechts zes zoogdierorden komen op het eiland voor; opvallend is de afwezigheid van de orden Onevenhoevigen, (land) Evenhoevigen en Haasachtigen.

Belangrijkste groepen

De grote zoogdieren van Afrika ontbreken, behalve het penseelzwijn. Van de Roofdieren zijn alleen de Civetkatten (de oudste familie van deze orde) vertegenwoordigd, meestal met eigen soorten: fossa, fanaloka en Madagaskarmangoesten; de fossa is er het grootste roofdier. Onder de Vleermuizen zijn o.a. de Aziatische vruchtenetende vleermuizen (vliegende honden) vertegenwoordigd; een zeer groot deel van de Knaagdieren is endemisch. De belangrijkste groepen zijn de Primaten, op Madagaskar uitsluitend vertegenwoordigd door Halfapen van de drie endemische families (Maki's, Indri-achtigen en het vingerdier), en de insecteneters met één endemische familie, de Tenreks. De merkwaardige Halfapen (ca. 20 soorten) waren oorspronkelijk wijd verbreid (o.a. in Noord-Amerika en Europa), maar alleen op Madagaskar was geen concurrentie van de Apen, omdat dit eiland nooit door deze dieren bereikt werd; hier konden de Halfapen zich dan ook goed handhaven. Uitgestorven vormen waren vermoedelijk even groot als de huidige mensapen. De Tenreks vormen met ca. 25 soorten een dominant element in de fauna van Madagaskar.

 

Lemuren

Van alle zoogdieren op Madagaskar zijn de lemuren het beroemdst. Van deze aapachtigen zijn ongeveer vijftig soorten bekend. De afgelopen jaren vond men nog vier nieuwe soorten. De "prosimian", de verre voorvader van de lemuren, kwam ooit in alle werelddelen voor. Het zijn ook de verste voorouders van de mens. Om te overleven ontwikkelden de prosimians zich in Afrika van apen tot uiteindelijk mensen. De prosimians die op Madagaskar terecht kwamen, hadden echter geen reden om te evolueren. Ze hadden namelijk geen natuurlijke vijanden meer, die waren op het vasteland van Afrika achtergebleven. Lemuren hebben vosachtige gezichten en handen die lijken op die van de mens. De bekendste lemuren zijn de bruine lemuur, de ringstaartlemuur (ringstaartmaki), de zwarte lemuur en de indri's.

De vreemdste lemurensoort is de aye-aye. Deze lemuur heeft een vossenstaart, vleermuisoren en vreemde handen met een skeletachtige middelvinger om insecten uit boombasten te krabben. Uitgestorven vormen waren vermoedelijk even groot als de huidige mensapen. In februari 2001 hebben een Duitse en een Zwitserse wetenschapper een tot dusver onbekende soort ontdekt. De ontdekte soort is een zogenaamde wollemuur die de naam Avahi Unicolor heeft meegekregen.

Tenreks en goudmollen

Bijzonder zijn ook de tenreks (tenrecs), waarvan de grootste soort tevens de grootste insecteneter ter wereld is. Het aantal jongen dat deze soort werpt kan wel 24 bedragen.
Er leven ongeveer 20 soorten knaagdieren op Madagaskar en het zijn bijna allemaal nachtdieren.

Vleeseters

Tot de acht vleesetende soorten op Madagaskar behoren de civetkatten en de mangoesten. De grootste van allemaal is de fosa, een katachtige met een enorm lange staart die hem helpt om lemuren tot in de kruinen van de bomen op te jagen. De ongeveer 25 soorten vleermuizen leven ook in Afrika of Azië. Drie soorten zijn overdag actief, de rest komt 's nachts te voorschijn.

Ongewervelden

Er leven ongeveer 150.000 soorten ongewervelde dieren in Madagaskar.

Bijzonder is de Gouden bolwebspin die met haar web vaak voorkomt op telefoonlijnen! De draden die ze maken zijn zo sterk dat er vroeger textiel van gemaakt werd. Een andere spinnensoort gooit een web op haar prooi.

De meer dan 300 vlindersoorten zijn allemaal afkomstig van het vasteland van Afrika. De ongeveer 4000 mottensoorten waren al veel langer op Madagaskar. De meest indrukwekkende is de Gele Komeetmot die een vleugelwijdte van 25 cm kan bereiken. Verder vinden we op Madagaskar o.a. bidsprinkhanen, duizendpoten, platwormen, bloedzuigers en grote aantallen torren.

Reptielen en amfibieën

Onder de Reptielen zijn te noemen Afrikaanse elementen als de Nijlkrokodil, enige schildpadden en talrijke kameleons (waarvan vele endemisch); boa-achtige slangen en leguanen vertegenwoordigen een Zuid-Amerikaans element. Giftige slangen ontbreken geheel. Ook de Amfibieën, alleen vertegenwoordigd door kikkers en padden, hebben een hoog percentage endemische vormen. Lagere dieren, waaronder insecten en landslakken, vertonen een grote rijkdom aan soorten. Van alle groepen is wederom een opvallend endemisme bekend, daarbij echter altijd een Afrikaans element de overhand heeft. De unieke historie van Madagaskar is vooral te zien bij de reptielen.

Kikkers

Op dit moment zijn er 170 kikkersoorten bekend, waarvan er maar twee ergens anders op de wereld voorkomen. Berekend is echter dat er elke twee maanden wel weer een nieuwe soort ontdekt wordt, en men vermoedt dat er uiteindelijk wel meer dan 300 soorten op Madagaskar voorkomen. Vele Madagassische soorten lijken meer op soorten uit Zuid-Amerika en Azië, dan op soorten uit Afrika. Watersalamanders, gewone salamanders en padden komen niet voor.

Madagaskardaggekko

De madagaskardaggekko bereikt een maximale lichaamslengte tot 22 centimeter. De madagaskardaggekko heeft een heldergroene lichaamskleur, de buikzijde is wit. Van de neuspunt tot het oog is altijd een rode streep aanwezig. Op de kop en de rug zijn helderrode vlekken aanwezig die soms een nettekening vormen. Bij jongere dieren is de staart vaak rood gebandeerd, zij hebben donkere flanken met vele kleine vlekjes.

De madagaskardaggekko is een boombewoner die veel klimt, het dier leeft op boomstammen maar komt ook wel op de grond om voedsel te zoeken. Op het menu staan kleine ongewervelden zoals insecten, maar ook wel fruit. De vrouwtjes zetten eieren af, dit zijn er steeds twee per legsel. De gekko kan echter tien legsels per jaar produceren.

Kameleons

Ongeveer de helft van alle bekende soorten kameleons komen op Madagaskar voor. Verder komen er 70 soorten gekko's voor. Ongeveer de helft van de soorten hebben perfecte schutkleuren. De andere helft daarentegen is al van een flinke afstand te zien.

In 2010 is in het regenwoud van Madagaskar een tot dusver onbekende kameleonsoort ontdekt. De Duitse ontdekkers hebben de soort vernoemd naar Tarzan, een filmheld die in de jungle woont. De ontdekking was een grote verrassing voor het team onderzoekers uit Duitsland en Madagaskar. Met name de platte snuit van de 'Tarzan-kameleon' is uniek onder kameleons. In 2012 werd bekend gemaakt dat onderzoekers in Madagaskar de kleinste kameleonsoort ter wereld hadden ontdekt, met lijfjes van hooguit 1,6 cm lang, met staart 2,9 cm.

In tegenstelling tot andere kameleons kan de nieuw ontdekte soort niet van kleur veranderen: ze zijn altijd bruin. De nieuwe soort, die met uitsterven wordt bedreigd, is 'Brookesia micra' gedoopt en komt alleen voor op het zeer kleine eiland Nosy Hara ten noordwesten van Madagaskar.

Walvissen

In februari 2016 werd bekend dat onderzoekers er in geslaagd waren om één van de zeldzaamste walvissoorten ter wereld vast te leggen. Voor de kust van Madagaskar wisten ze een zeldzame omurawalvis te filmen, een niet zo grote walvissoort (ca. 11 meter) die zich vaak in ondiepe kustwateren ophoudt. Pas in 2003 werden deze walvissen als een aparte soort beschouwd.

Andere vissen

Interessante vissen zijn de cichliden in al hun kleuren en variëteiten. Opmerkelijk is hun gedrag als hun jongen bedreigd worden. De jongen vluchten dan in de mond van de volwassen vis! In de ondergrondse rivieren in West- Madagaskar leven de blinde grotvissen. De oostkust is bekend vanwege de vele haaien die daar leven. De koraalriffen aan de westkust worden bevolkt door talloze vissoorten zoals o.a clownvissen, zeeëngelen, vlindervissen, lipvissen, slijmvissen, grondels, moeralen, stekelvissen en egelvissen. zoetwatervissen zijn slecht vertegenwoordigd.

Vogels

Er leven ongeveer 270 soorten op het eiland, waarvan er 110 alléén op Madagaskar voorkomen. Drie soorten mesites behoren tot de zeldzaamste vogels ter wereld. De bekendste inheemse vogels zijn de 15 soorten vanga's, allemaal gespecialiseerd in het vangen van insecten. Opmerkelijk zijn de afwijkende snavels tussen de soorten onderling. De meeste vogels komen dus elders op de wereld ook voor o.a. reigers, meerkoeten, futen, eenden, talingen, ibissen, paradijsvliegenvangers, hoppen en lijsters.

Roofvogels zijn o.a. Madagassische torenvalk, Madagassische buizerd, Madagassische koekoeksvalk en zes uilensoorten. De Madagassische visarend en Madagassische slangenarend zijn zeer zeldzaam. De uitgestorven olifantsvogels, reusachtige loopvogels, zijn zeker de meest opvallende vogels van het eiland geweest; het uitsterven van deze vogels is nog zo recent dat er nog regelmatig (fragmenten van) eierschalen worden aangetroffen.